Een groot nadeel van een preventieve eierstokverwijdering is dat je vervroegd in de overgang komt. Met alle gevolgen van dien. Of je hormonen magslikken om overgangsverschijnselen tegen te gaan, hangt af van je leeftijd en of je borstkanker hebt gehad.
Nadat je eileiders en eierstokken zijn verwijderd, valt de productie van de hormonen oestrogeen en progesteron abrupt weg. Het wegvallen van oestrogenen zorgt voor de ‘overgangsklachten’. Het is mogelijk om oestrogeen en progesteron met medicijnen aan te vullen. Wanneer je oestrogenen gebruikt en nog een baarmoeder hebt, is het belangrijk ook progesteron te gebruiken. Progesteron beschermt dan het baarmoederslijmvlies tegen baarmoederkanker.
Het is niet voor iedereen verantwoord om een hormoonbehandeling te krijgen nadat de eierstokken en eileiders zijn verwijderd. Hier zijn verschillende overwegingen voor. In het algemeen wordt geadviseerd om wel hormonen te gaan gebruiken als je (nog) geen borstkanker hebt gehad, en jonger bent dan 45 jaar.
Hormoonvervangers als je geen borstkanker hebt gehad
Als je jonger bent dan 45 jaar en géén borstkanker hebt gehad, is het advies om een vervangend middel met hormonen te gebruiken. Deze voorkomen opvliegers en werken preventief tegen hart- en vaatziekten en botontkalking. Je kunt er meteen na de operatie waarin je eierstokken worden weggehaald mee starten, al is het vaak even zoeken welk middel het beste werkt. Hierbij geldt:
- Heb je je borstweefsel nog, dan heeft tibolon (Livial) de voorkeur.
- Heb je geen borstweefsel meer, dan heeft een oestrogenen/progestagenen-combinatie de voorkeur. Aan de verschillende combinaties zitten voor- en nadelen.
- Is je baarmoeder ook verwijderd (hoewel dat niet het advies is), dan heeft een oestrogeen-only-preparaat de voorkeur.
Mag je boven je 45ste hormoonvervangers nemen?
Als je (bijna) 45 jaar of ouder bent, kun je na de operatie ook eerst afwachten of er klachten ontstaan. Niet elke vrouw krijgt opvliegers of slapeloze nachten. Als je toch klachten hebt, wordt samen met jou gekeken in welke mate de klacht je kwaliteit van leven beïnvloedt. Met behulp van deskundig advies, leefregels en zo nodig hormoontabletten lukt het over het algemeen om de klachten te verminderen of beheersbaar te maken.
Hormoonvervangers als je borstkanker hebt gehad
De meeste artsen en deskundigen raden gebruik van oestrogenen af aan vrouwen die in het verleden borstkanker hebben gehad. Ook wanneer ze na de borstkanker hun beide borsten hebben laten verwijderen. Er zijn wetenschappelijke bewijzen dat de kans op terugkeer van de borstkanker iets verhoogd wordt door het gebruik van hormoontabletten na de borstkanker.
Toch zijn er omstandigheden, bijvoorbeeld bij hevige overgangsklachten, waarin je een eventueel gebruik met je arts zou kunnen bespreken. Hierbij speelt mee welke soort borstkanker je hebt gehad. Gebruik van hormoonvervangers na hormoongevoelige borstkanker, geeft meer risico’s. Deze vorm van kanker kan zelfs na vijftien of twintig jaar nog uitzaaien en hormonen kunnen die uitzaaiingen ‘voeden’. Wil je ondanks deze risico’s toch het gebruik overwegen, bijvoorbeeld omdat je kwaliteit van leven door overgangsklachten erg slecht is, bespreek dit dan met je arts.
Hormoonvervangers als je je borsten preventief hebt laten verwijderen
Voor vrouwen die hun borsten preventief hebben laten verwijderen en geen borstkanker hebben gehad wordt in het algemeen het gebruik van oestrogenen wel veilig geacht. Omdat iedere situatie verschillend is, is het belangrijk dat je de voor- en nadelen van eventuele hormoonbehandeling in je eigen situatie na de operatie met je arts bespreekt. In individuele gevallen wordt soms een keuze gemaakt die afwijkt van de algemene richtlijnen.
Als je geen hormonen wilt of mag slikken, is er dan iets anders?
Er zijn medicijnen die niet bestaan uit hormonen en die kunnen helpen tegen overgangsklachten. Ook borstkankerpatiënten kunnen deze medicijnen veilig gebruiken. Voor elk medicijn geldt echter dat het ook weer bijwerkingen kan geven. De mate waarin deze middelen de klachten verbeteren, is wisselend. In overleg met je arts of gespecialiseerde verpleegkundige kun je kijken welke medicijnen je zou kunnen gebruiken.
Deze medicijnen zijn:
- Clondine (werkt alleen tegen opvliegers en zweetaanvallen, niet tegen andere overgangsklachten)
- Venlafaxine (dit antidepressivum in deze lage dosering werkt alleen tegen de opvliegers en zweetaanvallen en niet tegen andere overgangsklachten)
- Nieuw is Oxybutynine, een middel dat oorspronkelijk tegen blaaskramp is. Het lijkt effectiever dan Clonidine en Venlafaxine
Er zijn voedingssupplementen te koop die plantaardige voedingsstoffen met hormoonachtige werking (fytooestrogenen of isoflavonen) bevatten. Deze zouden helpen tegen opvliegers. Of ze werken en veilig zijn, is echter niet wetenschappelijk bewezen. Sommige van deze middelen worden afgeraden in combinatie met andere medicijnen. Check dus ook of deze voedingssupplementen de werking van bijvoorbeeld tamoxifen niet verstoren.
Deze tekst is gebaseerd op de brochure ‘Preventieve verwijdering van eierstokken en eileiders’ van het UMCG.