Preventieve borstoperatie

Bij een verhoogd risico op borstkanker door erfelijke aanleg, kan een preventieve borstoperatie dit risico sterk verlagen. De kans daalt van 60 tot 80% zonder operatie naar minder dan 3% na de operatie. Het risico om borstkanker te krijgen, wordt niet helemaal opgeheven. Het kan namelijk zo zijn dat er een zeer kleine hoeveelheid borstklierweefsel achterblijft. Na een preventieve borstoperatie is het risico om borstkanker te krijgen wel lager dan dat van de gemiddelde Nederlandse vrouw (dat ligt op 13%).

Wel of niet kiezen voor een preventieve borstoperatie?

Het nadenken over je risico op borstkanker en een eventuele operatie is vaak een lang en ingrijpend proces. Je voorkeur voor een van de twee keuzes kan op een bepaald moment sterk zijn, maar je mening kan in de loop van de tijd natuurlijk altijd veranderen door persoonlijke omstandigheden of iets dat je meemaakt in je omgeving. Het kan helpen om met anderen over deze keuze te praten, bijvoorbeeld mensen uit je omgeving, lotgenoten, ervaringsdeskundigen of zorgverleners.

Wanneer je nadenkt over een eventuele preventieve operatie, zijn verschillende afwegingen mogelijk. Vragen die bij je kunnen opkomen zijn:

• Op welke leeftijd is een operatie voor mij aan te raden?
• Als ik (nog) niet voor een operatie kies, zijn regelmatige controles dan voor mij zinvol?
• Wat zijn (als je ervoor kiest om ook je eierstokken te laten verwijderen) in mijn situatie de voor- en nadelen van hormoonbehandeling na de operatie?
• Als ik na de operatie niet kies voor hormoonbehandeling, wat kan ik dan doen om de korte en lange termijn gevolgen van de (vroegtijdige) overgang te beperken?
• Waar ga ik mij laten opereren?

Redenen om voor een preventieve operatie te kiezen kunnen zijn:

• De kans op borstkanker wordt hierdoor zeer klein.
• Angst/onzekerheid wordt weggenomen of is veel minder.
• Er zijn misschien geen controles meer nodig.

Redenen om niet voor een preventieve operatie te kiezen kunnen zijn:

• Lichamelijk en emotioneel is het een zware ingreep.
• Borsten zijn belangrijk voor lichaamsbeleving en seksualiteit.
• Het is een operatie in een gezond lichaam (10% risico op complicaties).
• Het is niet zeker dat er ooit borstkanker zal optreden als je geen operatie ondergaat.

Wat zijn de voorwaarden voor een preventieve borstoperatie?

Een preventieve borstoperatie is een zware operatie, waarvoor bepaalde voorwaarden gelden. Het gaat dan om deze voorwaarden:

• DNA-onderzoek heeft aangetoond dat je een verhoogde kans op borstkanker hebt.
• Borstkanker komt zo vaak in de familie voor dat een preventieve operatie een optie is.
• Je hebt informatie ontvangen over alle operatiemogelijkheden, zodat je een goede afweging kunt maken.
• Je hebt informatie ontvangen over alternatieven voor operatie (screening).
• Je krijgt psychosociale begeleiding bij het beslissingsproces en na de ingreep.
• Je krijgt een consult bij een (oncologisch) chirurg.
• Je krijgt een consult bij een plastisch chirurg.
• Je hebt voldoende bedenktijd om de beslissing voor een preventieve operatie te nemen.

Wat wordt er tijdens een preventieve borstoperatie gedaan?

Bij een preventieve operatie wordt het borstklierweefsel door de oncologisch chirurg weggehaald. Soms worden ook de tepel en het tepelhof verwijderd. Je kunt met je chirurg en met je plastisch chirurg bespreken of je voor een tepel besparende borstamputatie in aanmerking komt. De borstspier en lymfeklieren in de oksel blijven gespaard.

Voor een preventieve borstoperatie ga je onder narcose. Na de operatie zit er in de wonden meestal een slangetje dat het wondvocht afvoert: een drain. Dit wordt doorgaans verwijderd voor je het ziekenhuis verlaat, maar soms heb je meerdere drains en ga je hiermee naar huis. De (huis)arts haalt ze er dan later uit.

Je wordt voor deze operatie een paar dagen tot een week opgenomen in het ziekenhuis. Na het preventief verwijderen van borstklierweefsel met een borstreconstructie kunnen nog controle-onderzoeken van de borst(en) plaatsvinden. Deze screening vindt niet meer periodiek plaats, maar alleen als er reden is voor ongerustheid. Bijvoorbeeld bij zichtbare of voelbare afwijkingen of klachten.

Wat zijn de mogelijkheden voor een borstreconstructie?

Als je je borsten preventief laat verwijderen, kun je kiezen voor een borstreconstructie. Dat kan al tijdens de operatie of in een latere fase. De reconstructie wordt uitgevoerd door een plastisch chirurg. Je kunt kiezen voor een reconstructie met lichaamseigen weefsel of een prothese.

Directe ofwel primaire borstreconstructie
Een directe reconstructie wordt uitgevoerd tijdens dezelfde operatie waar het borstweefsel verwijderd wordt. Tijdens deze operatie wordt de huid (en soms tepel/tepelhof) gespaard en wordt direct een borstreconstructie uitgevoerd. Dit kan gebeuren met siliconen prothesen of lichaamseigen weefsel. Deze methode is geschikt voor:
• vrouwen die hun borsten preventief laten verwijderen vanwege een erfelijke aanleg voor borstkanker
• vrouwen die een borstamputatie ondergaan vanwege een voorstadium van borstkanker (ductaal carcinoma in situ of DCIS) of een vroeg stadium van borstkanker bij wie geen bestraling na de borstamputatie noodzakelijk is.

Voordelen van een directe borstreconstructie:
• Het resultaat is over het algemeen mooier dan bij een uitgestelde reconstructie.
• De huid en de plooi onder de borst kunnen worden gespaard.
• Er is meestal één operatie minder nodig, omdat de reconstructie tijdens dezelfde operatie is als de amputatie.
• Je hoeft niet gedurende een bepaalde tijd met een geamputeerde borst door het leven te gaan.

Nadelen van een directe reconstructie:
• Er is een iets hogere kans op complicaties zoals een nabloeding of versterving van de borsthuid.
• Wanneer het borstweefsel moet worden verwijderd omdat er borstkanker is gevonden, moet je onder een tijdsdruk een beslissing nemen over het type reconstructie. Dit kan een zware belasting zijn.

In Nederland worden directe borstreconstructies het meest uitgevoerd na het preventief verwijderen van het borstklierweefsel bij genetisch belaste vrouwen. Voor deze groep speelt de factor tijd minder een rol dan bij vrouwen bij wie borstkanker is gevonden. De gecombineerde behandeling is dan gemakkelijker logistiek in te plannen omdat er minder haast bij is.

Uitgestelde of secundaire reconstructie
Bij een uitgestelde reconstructie wordt de reconstructie pas enige tijd na de amputatie uitgevoerd. Dit kan in principe vanaf drie maanden tot vele jaren later zijn.

Voordelen van een uitgestelde borstreconstructie:
• Je hoeft nog niet te kiezen welk type borstreconstructie je wilt. Je kan deze beslissing in alle rust nemen. Dit speelt vooral een rol als er borstkanker bij je is gevonden.
• In dat geval is het ook zo dat dat als er na de operatie toch bestraling nodig is, dit het resultaat van de reconstructie niet verslechtert.

Nadelen van een uitgestelde reconstructie:
• Je mist enige tijd een of beide borst(en)
• Er is in het algemeen een extra ingreep nodig omdat de reconstructie een aparte operatie is.
• Het resultaat is vaak minder mooi vergeleken met een directe reconstructie.

Reconstructie methodes
De keuze en succes van een borstreconstructie methode is afhankelijk van verschillende factoren: je algemene gezondheid, leeftijd, omvang van je borsten, lichaamsbouw, levensstijl, kwaliteit van de huid, eventuele bestraling van de huid en eventuele complicaties. Borstreconstructie kan worden uitgevoerd met behulp van lichaamsvreemd of lichaamseigen materiaal, of een combinatie daarvan.

Reconstructie met lichaamsvreemd materiaal (siliconen implantaten)
Als je een borstreconstructie krijgt met lichaamsvreemd materiaal, kan het zijn dat de implantaten (prothesen) meteen geplaatst worden. Maar meestal zijn er twee etappen nodig, en dus twee operaties. Tijdens de eerste operatie wordt een weefselexpander onder de spieren van de borst geplaatst. Dit is een tijdelijke borstprothese die bijgevuld kan worden. Dit bijvullen begint ongeveer 2 weken na de operatie. De weefselexpander wordt dan wekelijks bijgevuld totdat de gewenste grootte is bereikt. De tweede operatie is een stuk korter en minder ingrijpend. De expander wordt dan verwisseld voor een definitieve siliconen prothese. Dit is de meest toegepaste methode van borstreconstructie.

Borstprothesen bestaan uit een soepel siliconen omhulsel dat gevuld is met een siliconen gel of fysiologisch zout, of een combinatie hiervan. Prothesen zijn er in verschillende uitvoeringen (glad of geruwd), vormen (rond of anatomisch) en afmetingen (hoogte, breedte en projectie). Het gebruik van siliconen prothesen is verantwoord en veilig op grond van de huidige wetenschappelijke gegevens.

Reconstructie met lichaamseigen weefsel
Een borst kan ook gereconstrueerd worden door alleen gebruik te maken van lichaamseigen weefsel, dus zonder implantaten. Voordelen hiervan zijn dat er geen complicaties optreden door het gebruik van implantaten. Ook voelt de gereconstrueerde borst als lichaamseigen aan en varieert deze in grootte bij schommelingen in het lichaamsgewicht, net als een natuurlijke borst. Bij reconstructie met lichaamseigen weefsel is het ook gemakkelijker om een natuurlijke borstvorm te creëren. Nadelen van een reconstructie met lichaamseigen weefsel is dat er ergens anders in het lichaam weefsel verwijderd moet worden. Dit laat op deze plek ook littekens achter. Verder zijn deze technieken een stuk complexer met als gevolg langere operatietijden (3 uur tot 10 uur afhankelijk van techniek).

Tepelsparend
Het is mogelijk om bij een borstweefsel verwijderende operatie de eigen tepels te behouden. De tepels blijven op dezelfde plek of ze worden tijdelijk in de lies geplaatst, dit heet tepelbedding. Na ongeveer drie maanden worden de tepels dan teruggeplaatst, als de gereconstrueerde borst hersteld is en de uiteindelijke vorm heeft. De tepels worden in beide gevallen dun afgeschraapt om zoveel mogelijk borstcellen te verwijderen. Dit heeft wel als gevolg dat het gevoel in de tepel duidelijk vermindert. Ook is er een risico dat de tepelknop door littekenvorming en afsterving (gedeeltelijk) verloren gaat. Onderzoek uit o.a. de Verenigde Staten toont aan dat het behoud van de tepels veilig is en geen hoger restrisico met zich meebrengt op het krijgen van borstkanker in de tepel. Dit is echter nog niet algemeen overgenomen in Nederland. Over dit restrisico kunt u met uw eigen chirurg in gesprek gaan.

Tepelreconstructie
Naast reconstructie van de borsten is ook reconstructie van de tepels mogelijk. Meestal gebeurt dit ongeveer drie maanden na de borstreconstructie. De tepel kan worden gereconstrueerd door middel van eigen huid. Dit is een relatief kleine ingreep die meestal onder de plaatselijke verdoving plaatsvindt. De hechtingen kunnen er na ongeveer twee weken uit. Het uiteindelijke gevoel in de tepel is anders dan in een natuurlijke tepel. De tepelhof kan ook worden gereconstrueerd met een huidtransplantaat uit lies, buitenste of binnenste schaamlipregio. Het is ook mogelijk om de tepel te laten tatoeëren. Vaak zijn er dan meerdere behandelingen nodig voordat je het gewenste resultaat hebt. Deze tatoeage kan je laten zetten via het ziekenhuis waar de operatie heeft plaatsgevonden, in een schoonheidssalon of tattoo-speciaalzaak.

Afdruk
Het is mogelijk om voor de operatie eerst een afdruk van uw eigen borsten te laten maken. Deze afdruk kan dan eventueel model staan voor de reconstructie van de borsten en tepels.

Ook op de website van Borstkankervereniging Nederland vind je meer informatie over verschillende soorten reconstructies, protheses, tepelbehoud en -reconstructie en de ingreep zelf. Ook lees je hier meer over de optie geen reconstructie.

Op het gebied van borstreconstructie is gelukkig steeds meer mogelijk. Ervaringsverhalen kunnen je helpen bij het maken van een goed geïnformeerde keuze. Hier zijn de verhalen te lezen van 30 vrouwen over hun keuze met foto’s.