Vrouwen met een BRCA-genmutatie hebben een sterk verhoogd risico op borst- en eierstokkanker. Zij hebben een kans van ongeveer 60 tot 80 procent om borstkanker te krijgen voor hun zeventigste jaar. Daarom is het advies aan vrouwen met een BRCA-mutatie hun borsten vanaf hun 25ste regelmatig te laten controleren. Voor mannen met een BRCA-mutatie is geen screeningsadvies.
Om borstkanker op tijd te kunnen ontdekken, wordt geadviseerd om bij een BRCA-mutatie je borsten regelmatig te laten controleren. Om de kans op borstkanker sterk te verlagen, kun je er ook voor kiezen om je borstweefsel preventief te laten verwijderen. Het risico op borstkanker wordt daardoor zo laag (minder dan 3 procent) dat geen controles meer nodig zijn. Er is geen dringend advies om voor het preventief verwijderen van het borstweefsel te kiezen. De overlevingskansen bij preventief opereren of regelmatig screenen zijn nagenoeg hetzelfde.
Hoe vaak moet je je borsten laten controleren?
Screening, oftewel regelmatige controle van de borsten, verkleint niet het risico op borstkanker. Screening is erop gericht om borstkanker in een zo vroeg mogelijk stadium te ontdekken. Zo kan eventuele kanker snel worden behandeld en is de kans op overleving groter.
Vindt de arts bij de controles een afwijking? Dan volgt verder onderzoek. Vrouwen met een BRCA-mutatie komen in aanmerking voor extra controle, net als vrouwen uit een familie met een BRCA-genmutatie die zich nog niet hebben laten testen.
Screeningsadvies bij BRCA1-mutatie
| Leeftijd | Lichamelijk onderzoek | Mammografie | MRI |
| 25 – 40 | Jaarlijks | Nee | Jaarlijks |
| 40 – 60 | Jaarlijks | Eens per twee jaar | Jaarlijks |
| 60 – 75 | Jaarlijks | Jaarlijks | Nee |
| > 75 | Nee | Nee | Nee |
Screeningsadvies bij BRCA2-mutatie
| Leeftijd | Lichamelijk onderzoek | Mammografie | MRI |
| 25 – 30 | Jaarlijks | Nee | Jaarlijks |
| 30 – 60 | Jaarlijks | Jaarlijks | Jaarlijks |
| 60 – 75 | Jaarlijks | Jaarlijks | Nee |
| > 75 | Nee | Nee | Nee |
Soms worden afwijkende leeftijdsgrenzen voor controle geadviseerd in verband met je familiegeschiedenis.
Let op!
Het is het advies om het MRI-onderzoek in de tweede week van je menstruele cyclus te doen. Het klierweefsel kan anders niet goed worden beoordeeld.
Als je een preventieve borstamputatie hebt ondergaan is screening niet meer nodig.
Screeningsadviezen bij een CHEK2-mutatie
Voor de screeningsadviezen is het belangrijk om te weten of je een enkele of dubbele CHEK2 mutatie hebt geërfd.
Je bent een vrouw en blijkt één CHEK2- genmutatie te hebben, die je of van je vader of van je moeder hebt geërfd (heterozygoot)
Geen borstkanker gehad:
Als je een enkele CHEK2-genafwijking hebt, geen borstkanker hebt gehad, maar je hebt een zus, broer, vader of moeder, die borstkanker heeft/had en een CHEK2 aanleg, dan is dit het advies:
- Van 35 tot 60 jaar, jaarlijks een mammografie en lichamelijk borstonderzoek door een specialist
- Van 60 tot 75 jaar deelname aan het bevolkingsonderzoek naar borstkanker
- Regelmatig borstzelfonderzoek is te overwegen
- Er is geen advies om preventief je borstklierweefsel te laten verwijderen.
Borstkanker gehad
Als je borstkanker hebt gehad en je hebt een enkele CHEK2-genafwijking, dan is dit het advies:
Eerste vijf jaar na diagnose: jaarlijks klinisch onderzoek en mammografie
Vanaf het vijfde jaar na diagnose:
- Tot de leeftijd van 60 jaar: jaarlijks een mammografie en lichamelijk borstonderzoek door een specialist
- Van 60 tot 75 jaar: deelname aan het bevolkingsonderzoek naar borstkanker (eens per twee jaar) en jaarlijks klinische controle door de huisarts
- Vanaf 75 jaar: overwegen controles te staken
- Regelmatig borstzelfonderzoek is te overwegen
- Als je de eerste keer borstkanker kreeg toen je ouder was dan 50 jaar, wordt tot 10 jaar na de diagnose borstcontrole geadviseerd
- Er is geen advies om preventief je (resterende) borstklierweefsel of je andere borst te laten verwijderen.
Je bent een vrouw en blijkt een dubbele CHEK2- genmutatie te hebben, die je van je vader én van je moeder hebt geërfd (homozygoot).
Geen borstkanker gehad:
Voor vrouwen zonder borstkanker die draagster zijn van een dubbele CHEK2 mutatie wordt momenteel het risico om in de loop van het leven borstkanker te krijgen geschat op 60-80% 2,16. Het exacte risico hangt ook weer af van de leeftijd: hoe ouder je bent, hoe kleiner de kans dat je alsnog borstkanker krijgt.
Als je een dubbele CHEK2-genafwijking hebt, geen borstkanker hebt gehad, maar je hebt een zus, broer, vader of moeder, die borstkanker heeft/had en een CHEK2 aanleg, dan is dit het advies :
- Vanaf 25 jaar: jaarlijks lichamelijk borstonderzoek door specialist en MRI
- Vanaf 30 jaar tot de leeftijd van 60 jaar: jaarlijks lichamelijk borstonderzoek, MRI en mammografie bij voorkeur uit te voeren door een multidisciplinair team in een gespecialiseerd centrum
- Van 60 tot 75 jaar: jaarlijks lichamelijk controle door een specialist en jaarlijks een borstfoto
- Maandelijks borstzelfonderzoek wordt in overweging gegeven
- Of je preventief je borstklierweefsel wilt laten verwijderen, kun je het beste overleggen met je arts.
- Kijkonderzoek van de darmen (coloscopie) bij het vaststellen van een dubbele aanleg (ook voor mannen) en nog eenmalig op 45-jarige leeftijd. Verdere controle afhankelijk van de bevindingen van de Maag-Darm-Leverarts of op basis van de familiebelasting.
Borstkanker gehad
Als je borstkanker hebt gehad en je hebt een dubbele CHEK2-genafwijking, dan is dit het advies :
Eerste vijf jaar na diagnose: jaarlijks lichamelijk onderzoek, mammografie (voor vrouwen boven 30 jaar) en MRI
Vanaf het vijfde jaar na diagnose:
- Tot de leeftijd van 60 jaar: jaarlijks lichamelijk onderzoek, mammografie en MRI bij voorkeur uit te voeren door een multidisciplinair team in een gespecialiseerd centrum
- Van 60 tot 75 jaar: jaarlijks lichamelijk controle door een specialist en – afhankelijk van de beoordeelbaarheid mammografie- jaarlijks of twee-jaarlijks een borstfoto
- Vanaf 75 jaar: overwegen controles te staken
- Regelmatig borstzelfonderzoek is te overwegen
- Of je preventief je (resterende) borstklierweefsel of je andere borst wilt laten verwijderen en op welk moment, kun je het beste overleggen met je arts.
- Kijkonderzoek van de darmen (coloscopie) bij diagnose en nog eenmalig op 45- jarige leeftijd. Verdere controle is afhankelijk van de bevindingen van de MaagDarm-Leverarts of advies op basis van de familiebelasting.
Let op!
Als je een CHEK2-genafwijking hebt, geen borstkanker hebt gehad én je komt uit een familie zonder borstkanker, dan is er géén specifiek advies. Dat wil zeggen:
- Vanaf 50 tot 75 jaar kun je deelnemen aan het bevolkingsonderzoek naar borstkanker
- Regelmatig borstzelfonderzoek is te overwegen
- Er is geen advies om preventief je borstklierweefsel te laten verwijderen.
Heb je het syndroom van Cowden, een CDH1-genmutatie, een ATM genmutatie, een MEN1 genmutatie of het Peutz Jeghers syndroom? Hiervoor bestaat geen standaard screeningsadvies. Ga hierover in gesprek met je arts.
Veelgestelde vragen over screening
Kan een mammografie bij BRCA-mutatie de kans op borstkanker nog verder verhogen?
Zo nu en dan komt in het nieuws dat een mammografie bij vrouwen met een BRCA-mutatie het risico op borstkanker nóg hoger maakt. Dit is veel te stellig. Er is namelijk nooit uitgebreid onderzoek naar gedaan. Bij mammografie is de radioactieve straling zo laag, dat dit geen reden is om geen mammografie te doen.
Is thermografie een goede manier van screening?
Thermografie zou kanker opsporen door een warmtemeting. Thermografie is in onze ogen geen alternatieve screeningsmethode voor de mammografie. Er is geen wetenschappelijk bewijs dat deze methode daarvoor geschikt is. Een thermografie laat temperatuurverschillen in de huid zien met behulp van infraroodopnamen. Infrarood kan niet diep door de huid heen dringen. Tumoren zitten dieper in het weefsel. Hierdoor is deze methode niet gevoelig genoeg om tumoren op te sporen, zeker niet in een vroeg stadium. Ook kunnen verkalkingen (die een voorstadium van kanker kunnen zijn) niet worden gevonden met thermografie. Als er een afwijking wordt gevonden met thermografie, kan dit ook een ontsteking zijn en geen (beginstadium van) kanker.
Borstzelfonderzoek
Maandelijks zelfonderzoek wordt niet aangeraden, maar je borsten kennen is belangrijk. Heb je afwijkingen die langer dan een paar weken blijven zitten? Dan is het verstandig om naar de huisarts te gaan. Een goede uitleg over hoe je je eigen borsten kunt controleren, vind je hier.
Stress rondom screening
Jaarlijkse screening is voor sommige vrouwen geen feestje. De screeningsonderzoeken confronteren hen met het feit dat ze (mogelijk) een verhoogd risico hebben op borstkanker. Daarnaast worden een mammografie en MRI vaak als vervelende onderzoeken ervaren.
Regelmatige screening kan niet voorkomen dat je borstkanker krijgt. De controles richten zich op het vroeg ontdekken van borstkanker. Het kan vervelend zijn dat je je regelmatig moeten laten controleren op sporen van kanker. Zo vinden veel vrouwen een mammografie pijnlijk of vervelend. De arts kan tijdens de controles ook afwijkingen ontdekken die bij verder onderzoek toch geen kanker blijken te zijn. Er zijn vrouwen die door de controles banger worden om borstkanker te krijgen. Daarom kan het zijn dat je twijfelt of de onderzoeken zin hebben. Praat daarover met je (huis)arts. Ook kun je tijdens de controle-onderzoeken vragen stellen aan je arts. Als je veel last hebt van spanning en stress rondom screening, kan een maatschappelijk werker of psycholoog je daarbij ondersteunen.